ಡಾ. ಗುರುಪ್ರಸಾದ ಎಚ್. ಎಸ್.
ಲೇಖಕರು ಮತ್ತು ಉಪನ್ಯಾಸಕರು
dr.guruhs@gmail.com
ಮೊದಲ ವಿಶ್ವ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ನಡೆದು ನೂರಾರು ಇಂದಿಗೆ ವರ್ಷ ಸಂದಿವೆ, ಭಾರತೀಯರು ತಮ್ಮದಲ್ಲದ ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ಭಾಗವಹಿಸಬೇಕಾದ ಸಂದರ್ಭ ಒದಗಿ ಬಂದಾಗ ಹಿಂಜರಿಯದೇ ಹೋರಾಡಿ ದಿಗ್ವಿಜಯ ಸಾಧಿಸಿದವರು, ನಮ್ಮ ಭಾರತೀಯ ಯೋಧರು.
ಇಸ್ರೇಲ್ ಹೈಫಾ ನಗರವನ್ನು ಶತ್ರು ಗಳಿಂದ ಗೆದ್ದುಕೊಟ್ಟು ಇಸ್ರೇಲ್ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದು ಇಂದಿಗೂ ಭಾರತೀಯರಂದರೆ ಅಭಿಮಾನ ಪಡುವಂತೆ, ಎಂತಹ ಸಂದಿಗ್ಧತೆಯ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿಯೂ ನಮ್ಮ ಪರವಾಗಿ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ಕೀರ್ತಿ ನಮ್ಮ ಯೋಧರದು. ಅದರಲ್ಲಿ ನಮ್ಮ ಮೈಸೂರಿನ ಸಂಸ್ಥಾನದ ವೀರಯೋಧರು ಭಾಗವಹಿಸಿದ್ದು ವಿಶೇಷ.
ತಮ್ಮ ತ್ಯಾಗ ಬಲಿದಾನದ ಮೂಲಕ ಇಸ್ರೇಲ್ ನ ಸ್ವತಂತ್ರ ಕ್ಕೆ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದರು.
ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಟರ್ಕಿಯು ಈಗಿನ ಇಸ್ರೇಲ್ ನ ಹೈಫಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಬಹುಭಾಗ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡು 400 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸುತಿತ್ತು. ಇಸ್ರೇಲಿಗರು ಜಗತ್ತಿನಾದ್ಯಂತದ ಹರಿದು ಹಂಚಿಹೋಗಿದ್ದರು, ತಮ್ಮದೇ ಆದಾ ರಾಜ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರ ಇರಲಿಲ್ಲ.ಮೊದಲ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಇಸ್ರೇಲಿಗರಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷರು ನೀಡಿದ್ದ ಆಶ್ವಾಸನೆಯಂತೆ, 1918ರ ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 22 ಮತ್ತು 23ನೇ ದಿನ ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಟರ್ಕರ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ಟೀನ್‍ನ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದ ಹೈಫಾ ನಗರವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿ, ಇಸ್ರೇಲಿಗರಿಗೆ ಒಪ್ಪಿಸಿದರು.
ಹೈಫಾ ನಗರವು ಒಟ್ಟೋಮನ್ ಟರ್ಕಿ ಆಳ್ವಿಕೆಯಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಂಡ ನಂತರ ತಮ್ಮ ತಾಯ್ನಾಡಿಗಾಗಿ ‘ಜಿಯಾನಿಸಂ’ ಆಂದೋಲನ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಯಹೂದಿಗಳಲ್ಲಿ ಹೊಸ ವಿಶ್ವಾಸ ಮತ್ತು ಉತ್ಸಾಹ ಮೂಡಿತು. ಭೂಪಟದಾದ್ಯಂತ ಚದುರಿದ್ದ ಯಹೂದಿ ಜನಾಂಗವು ನಿಧಾನವಾಗಿ ತಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ಮರಳಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈ, ಪುಣೆ, ಠಾಣೆಯಲ್ಲಿ ವಾಸವಿದ್ದ ಯಹೂದಿಗಳನೇಕರು ತಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕೆ ಹೊರಟರು. ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ರಾಜಕೀಯದ ಚಿತ್ರಣ ಬದಲಾಯ್ತು. ಅತ್ತ ಜರ್ಮನಿ ಸೋತು ಯುರೋಪ್‍ನ ಸಮೀಕರಣ ಬದಲಾದರೆ ಇತ್ತ ಅಮೆರಿಕ ಹೊಸ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿ ಉದಯಿಸಿ ವಲಸೆ ಬಂದ ಯಹೂದಿಗಳನ್ನು ತನ್ನವರನ್ನಾಗಿಸಿಕೊಂಡಿತು.
ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಹೈಫಾವನ್ನು ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಲು ಅವರದ್ದೇ ಆದ ಇನ್ನೊಂದು ಕಾರಣವಿತ್ತು. ಮಧ್ಯಪ್ರಾಚ್ಯದ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಸಾಧಿಸಲು ಅವರಿಗೆ ನೆಲೆನಿಂತು, ರಾಜಕೀಯ ಮಾಡಲು ಕೇಂದ್ರವಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಜಾಗದ ಅವಶ್ಯಕತೆಯಿತ್ತು. ಹಾಗೆ ಅವರ ಕಣ್ಣಿಗೆ ಬಿದ್ದಿದ್ದು ಇಸ್ರೇಲ್‍ನ ಬಂದರು ನಗರ ಹೈಫಾ. ಹೈಫಾ ನಗರವು ಸರಕು ಸರಂಜಾಮು, ಆಯುಧಗಳು, ಸೈನಿಕರ ಚಲನೆಗೆ ಅನುಕೂಲಕರವಾಗಿದ್ದ ಆಯಕಟ್ಟಿನ ಜಾಗವಾಗಿತ್ತು ಅದಕ್ಕಾಗಿ 1917ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ವಿದೇಶಾಂಗ ಕಾರ್ಯದರ್ಶಿ ಆರ್ಥರ್ ಬಾಲ್‍ಫೆÇೀರ್ ತನ್ನ ಘೋಷಣಾ ಪತ್ರದಲ್ಲಿ ಪ್ಯಾಲೆಸ್ಟೀನ್‍ನಲ್ಲಿ ಯಹೂದಿಗಳಿಗಾಗಿ ಒಂದು ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾಡಲು ಅರಸೊತ್ತಿಗೆಯು ಸಮ್ಮತಿಸಿದೆ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದ. ಈ ರೀತಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್‍ರು ಯಹೂದಿಗಳ ಪರವಹಿಸಿದರು ಮೊತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಆಂಶ. ಮೊದಲ ವಿಶ್ವಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಬ್ರಿಟಿಷರ ಬತ್ತಳಿಕೆಗೆ ಸೇರ್ಪಡೆಗೊಂಡ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿ ಅಸ್ತ್ರಖಿಓಖಿಯನ್ನು ಕಂಡುಹಿಡಿದ ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಕೆಮ್ ಮೆಜ್‍ಮನ್ ಓರ್ವ ಯಹೂದಿ. ಮುಂದೆ ಮೆಜ್‍ಮನ್ ಸ್ವತಂತ್ರ ಇಸ್ರೇಲ್‍ನ ಮೊದಲನೆ ರಾಷ್ಟ್ರಾಧ್ಯಕ್ಷನಾದ.
ಹೈಫಾ ನಗರ ಮುತ್ತಿಗೆ
ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 22ರಂದು ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಯು ಟರ್ಕಿ, ಆಸ್ಟ್ರೀಯಾ ಮತ್ತು ಹಂಗೇರಿಯ ಸಂಯುಕ್ತ ಸೇನೆಯನ್ನು ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಎದುರುಗೊಂಡು ಹಿನ್ನಡೆ ಅನುಭವಿಸಿತ್ತು. ಸುರಕ್ಷಿತ ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ನಿಂತು ಕಾದಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಸಂಯುಕ್ತ ಸೇನೆಯನ್ನು ಎದುರಿಸಲು ಬಯಲು ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಅಸುರಕ್ಷಿತ ವ್ಯೂಹ ರಚಿಸುವುದು ಅವಿವೇಕ ಮತ್ತು ಅವ್ಯವಹಾರಿಕ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸಿ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸೇನೆಯು ಹಿಂದೆ ಸರಿಯಲು ಮುಂದಾದಾಗ ಜೋಧಪುರ, ಮೈಸೂರು ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್ ಸೇನೆಯ ಸೇನಾಧಿಪತ್ಯದ ಹೊಣೆ ಹೊತ್ತ ಮೇ.ದಳಪತ್ ಸಿಂಗ್ ಶೇಖಾವತ್, “ನಾವು ಕ್ಷತ್ರಿಯರು, ಕೇವಲ ಸಂಬಳಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಡುವ ಸೇವಕರಲ್ಲ. ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಫಲಿತಾಂಶ ಸಿಗದೆ ವಾಪಸ್ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ. ಯುದ್ಧವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಲು ಅನುಮತಿ ನೀಡಿ” ಎಂದು ಬ್ರಿಟಿಷರಿಗೆ ಅನುಮತಿ ಪತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ಒತ್ತಾಯಿಸಿದರು ನಂತರ ಪಡೆದು ಸೆಪ್ಟಂಬರ್ 22ರ ನಡುರಾತ್ರಿ ಮತ್ತೆ ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಅಣಿಯಾದರು.
ಕಾರ್ಮೆಲ್ ಪರ್ವತದ ಮೇಲೆ ಸಜ್ಜಾಗಿದ್ದ ಜರ್ಮನಿ ಮತ್ತು ಆಸ್ಟ್ರಿಯಾದ ಸೇನೆಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿಯೇ ಸದೆಬಡಿಯುವ ತಂತ್ರದೊಂದಿಗೆ ಮೈಸೂರಿನ 15ನೇ ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಸರ್ವೀಸ್ ತುಕಡಿಯು ಪರ್ವತವನ್ನೇರಿದರೆ, ಪರ್ವತದ ಕೆಳಗೆ ತೆರೆದ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ನಿಂತಿದ್ದ ಟರ್ಕಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಸುಕಿನಲ್ಲಿ ಮಣಿಸಲು ಜೋಧಪುರದ ಸೇನೆ ಖಡ್ಗ ಹಿಡಿದು ನಿಂತಿತು. ಯುದ್ಧ ಕೈದಿಗಳಾಗಿ ಸೆರೆಸಿಕ್ಕವರನ್ನು ನಿಭಾಯಿಸುವ ಹೊಣೆಯನ್ನು ಹೈದರಾಬಾದ್ ಸೈನಿಕರಾಗಿತ್ತು.
ಭಾರತದಿಂದ ಮಹಾಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗಿದ್ದ ಸೈನಿಕರಿಗೆ ರಣರಂಗದ ಕಷ್ಟಗಳು ಮೊದಲೇ ತಿಳಿದಿತ್ತು. ಅಪರಿಚಿತ ಪ್ರದೇಶ, ಗೆಲುವು ಅನಿಶ್ಚಿತ, ಆಯುಧಗಳ ಕೊರತೆಯಾದರೆ ತಕ್ಷಣವೇ ಅದನ್ನು ಪೂರೈಸಬಲ್ಲ ಸೇನಾ ನೆಲೆಗಳಿಲ್ಲ. ಸೈನಿಕರ ಕೊರತೆಯಾದರೂ ಕೂಡಲೇ ಅದನ್ನು ತುಂಬಿಸುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಲ್ಲ. ಎಲ್ಲಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ತಾವು ಯಾರಿಗಾಗಿ ಯುದ್ಧ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದಾರೋ ಅಂತಹ ಬ್ರಿಟಿಷರನ್ನೇ ಪೂರ್ಣ ನಂಬುವಂತಿಲ್ಲ.
ಕುದುರೆಗಳಿಗೆ ಆಹಾರ, ಗಾಯಗೊಂಡಲ್ಲಿ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಬೇಕಿತ್ತು. ಇಂತಹ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಕಾರ್ಮೆಲ್ ಪರ್ವತವೋ- ಅದು ಮಳೆಯಿಂದ ತೇವಗೊಂಡಿದ್ದ ಜೌಗು ನೆಲ, ಕಡಿದಾದ ಹಾದಿ, ಆಳವಾದ ಕಣಿವೆ, ದಟ್ಟಕತ್ತಲು, ಶತ್ರುವಿನ ನಿಖರವಾದ ನೆಲೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ. ಈ ಎಲ್ಲ ಅನನುಕೂಲಗಳನ್ನು ಮೀರಿ ಮೈಸೂರಿನ ಸೇನೆ ಪರ್ವತವನ್ನೇರಿ ವೈರಿಗಳನ್ನು ಕೆಳಗಿಳಿಯದಂತೆ ಬಂಧಿಸಿದರು.
ಜೋಧಪುರದ ಮೇ. ದಳಪತ್ ಸಿಂಗ್ ಶೇಖಾವತ್ ಈ ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ತಮ್ಮ ನಾಯಕನ ಮರಣದಿಂದ ಕಂಗೆಡದೆ ಅದರ ಸೇಡನ್ನು ತೀರಿಸಲು ಇಮ್ಮಡಿ ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಸೈನಿಕರು ಕಾದಾಡಿದರು. ಕಾರ್ಮೆಲ್ ಪರ್ವತದಲ್ಲಿದ್ದ ಶತ್ರು ಸೈನಿಕರಿಗೆ ನಸುಕಿನ ಆಕ್ರಮಣವು ಅಚ್ಚರಿ ಮತ್ತು ಆಘಾತವನ್ನುಂಟುಮಾಡಿತು. ಅದರಿಂದ ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು ಪ್ರತ್ಯುತ್ತರ ನೀಡುವುದರೊಳಗೆ ಮೈಸೂರಿನ ಸೈನಿಕರು ಮೇಲುಗೈ ಸಾಧಿಸಿಯಾಗಿತ್ತು. ಅದರ ಸಂದೇಶ ರವಾನೆಯಾಗುತ್ತಲೇ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಸಿದ್ಧವಾಗಿದ್ದ ಜೋಧಪುರದ ಸೇನೆ ಟರ್ಕಿ ಸೈನಿಕರನ್ನು ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಿತು. ನಸುಕಿನ ಆಕ್ರಮಣವು ಟರ್ಕಿ ಸೇನೆಯ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ನಿಲುಕದ್ದಾಗಿತ್ತು.
ಸೂರ್ಯೋದಯಕ್ಕೆ ಮುನ್ನ ಆರಂಭವಾದ ಯುದ್ಧವು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 3 ಗಂಟೆಗೆ ಭಾರತೀಯ ಸೈನಿಕರ ಗೆಲುವಿನೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತಾಯಗೊಂಡಿತು. ಟರ್ಕಿ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ 400 ವರ್ಷಗಳ ಆಳ್ವಿಕೆಯು 15 ಗಂಟೆಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಅಂತ್ಯವಾಯಿತು, 500ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಯೋಧರು ಹುತಾತ್ಮರಾದರು.
ಮೈಸೂರು, ಜೋಧಪುರ ಮತ್ತು ಹೈದರಾಬಾದ್‍ನ ಸೇನೆಯು ಅಶ್ವದಳದಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಸೈನಿಕರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಪಾರಂಪರಿಕ ಆಯುಧಗಳಾದ ಈಟಿ ಮತ್ತು ಭರ್ಜಿ ಮಾತ್ರವೇ ಇತ್ತು. ಆದರೆ ಎದುರಾಳಿ ಸೈನ್ಯವು ಆಧುನಿಕ ಫಿರಂಗಿ ತೋಪು ಮತ್ತು ಮಶಿನ್‍ಗನ್‍ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು. ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರಿನ ಅರಸರ ಬಳಿ ಎರಡು ರೀತಿಯ ಸೇನಾ ತುಕಡಿಗಳಿದ್ದವು. ಮೈಸೂರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಸರ್ವೀಸ್ ಲ್ಯಾನ್ಸರ್ಸ್ (ಈಟಿ ರಾವುತರ ಪಡೆ) ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ಇಂಪೀರಿಯಲ್ ಸರ್ವೀಸ್ ಟ್ರಾನ್ಸ್‍ಪೆÇೀರ್ಟ್ ಕೋರ್ (ಇದರಲ್ಲಿ ಎತ್ತಿನಗಾಡಿಗಳು, ಕುದುರೆ ಗಾಡಿಗಳು, ತರಬೇತಿ ಪಡೆದ ಕುದುರೆಗಳು, ಹೇಸರಕತ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಆ?ಯಂಬುಲೆನ್ಸ್ ಗಾಡಿಗಳು ಇದ್ದವು) ಇದಲ್ಲದೆ ಮೈಸೂರು ಸಂಸ್ಥಾನವು ಭಾರತದ ಯುದ್ಧ ನಿಧಿಗೆ 50 ಲಕ್ಷ ರೂಪಾಯಿಯನ್ನು ನೀಡಿತ್ತು. ಹೈಫಾ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರು ಪಡೆಯ ನೇತೃತ್ವ ವಹಿಸಿದವರು ಕರ್ನಲ್ ದೇಶರಾಜ ಅರಸ್, ಕರ್ನಲ್ ಲಿಂಗರಾಜ ಅರಸ್ ಮತ್ತು ಕರ್ನಲ್ ಚಾಮರಾಜ ಅರಸ್. ಹೀಗೆ ಈಟಿ ರಾವುತರ ಅಶ್ವದಳವು ಆಧುನಿಕ ಮಶಿನ್‍ಗನ್‍ಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸಿ ಜಯ ಸಾಧಿಸಿದ್ದು ಜಗತ್ತಿನ ಚರಿತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಗೆಲುವು ಇದೇ ಇರಬೇಕು.
ಯುದ್ಧದ ನಂತರ ಮೇ. ದಳಪತಿ ಸಿಂಗ್ ಶೇಖಾವತ್‍ರಿಗೆ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಸರ್ಕಾರವು (ಮರಣೋತ್ತರ) ‘ಹೀರೋ ಆಫ್ ಹೈಫಾ’ ಎಂಬ ಬಿರುದು ನೀಡಿ ಗೌರವಿಸಿತು. History of British Cavalry (ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಅಶ್ವದಳ ಇತಿಹಾಸ) ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ Marquess of Angleseyಯು ಹೈಫಾ ಯುದ್ಧದ ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾನೆ. Military Operation of Egypt and Palestine (Vol 2) ಪುಸ್ತಕದಲ್ಲೂ ಹೈಫಾ ಯುದ್ಧದ ಮಾಹಿತಿಯಿದೆ.
ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರತಿ ವರ್ಷವೂ ಹೈಫಾ ನಗರ ಬಿಡುಗಡೆಯಾದ ಈ ದಿನವನ್ನು ‘ಹೈಫಾ ಡೇ’ ಆಚರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಶಾಲಾ ಪಠ್ಯಪುಸ್ತಕಗಳಲ್ಲಿ ಈ ಯುದ್ಧದ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಆ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ದೇಶಕ್ಕಾಗಿ ಪ್ರಾಣ ನೀಡಿದ ಸೈನಿಕರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಇಸ್ರೇಲ್ ಸರಕಾರ ಹೈಫಾ ಸ್ಮಾರಕ ನಿರ್ಮಿಸಿದೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಭಾರತ ದಿಲ್ಲಿಯ ತೀನ್‍ಮೂರ್ತಿ ಚೌಕವು ಹೈಫಾ ಸ್ಮಾರಕವೇ ಆಗಿದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಈಗ ತೀನ್‍ಮೂರ್ತಿ ಹೈಫಾ ಚೌಕ ಎಂದು ಮರುನಾಮಕರಣ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಜೋಧಪುರದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ನೆಲದ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಪುತ್ರ ದಳಪತ್ ಸಿಂಗ್‍ರ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿ ದಳಪತ್ ಮೆಮೋರಿಯಲ್ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ದೂರದರ್ಶನ ಕೇಂದ್ರ ಕಚೇರಿಯ ಬಳಿ ಇರುವ ಕಲ್ಲುಕಂಬವು ಹೈಫಾ ಸ್ಮಾರಕವೇ ಆಗಿದೆ.
ಇಂದಿಗೂ ಇಸ್ರೇಲಿಗರಿಗೆ ಭಾರತೀಯರಂದರೆ ಪ್ರೀತಿ ಗೌರವ, ನಮ್ಮವರ ಸಾಹಸ ಇಸ್ರೇಲ್ ನಂತಹ ದೇಶದ ಸ್ವಾತಂತ್ರಕ್ಕಾಗಿ ನಾಂದಿ ಹಾಡಿದ್ದು ವಿಶೇಷವಾಗಿದೆ.
